Doniesienia z badań "Brzdąc w sieci"

Bez wątpienia można stwierdzić, iż technologie cyfrowe towarzyszą nam na każdym kroku, począwszy od pracy, przez wypoczynek, aż po zabawę, a informatyzacja to znamię XXI wieku. Wyniki badań potwierdzają zarówno pozytywny wpływ wykorzystywania aplikacji edukacyjnych przez dzieci w wieku przedszkolnym, jak i wskazują, że nadmierne korzystanie z urządzeń mobilnych ma negatywny wpływ na rozwój kompetencji językowych.

Zjawisko korzystania z urządzeń mobilnych przez dzieci w Polsce obrazują badania prowadzone przez Fundację CBOS w 2019 roku: „ z urządzeń mobilnych korzysta jedna trzecia dzieci między 12 a 23 miesiącem życia i blisko dwie trzecie dzieci mających od 2 do 5 lat”. Z badań „Brzdąc w sieci” wynika, iż w roku 2020 dzieci w wieku 0-6 lat spędzały ponad godzinę na korzystaniu z urządzeń mobilnych.

Z uwagi na fakt rozpowszechnienia zjawiska korzystania z urządzeń mobilnych przez małe dzieci, Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom zrealizowało projekt, którego celem była weryfikacja związku pomiędzy korzystaniem z urządzeń cyfrowych przez dzieci w wieku 4-6 lat, a ich funkcjonowaniem poznawczym. W badaniu wzięło udział 750 dzieci oraz 750 rodziców/opiekunów. Badanie prowadzone było w diadach – jedno dziecko + jeden rodzic/opiekun. W badaniu wzięło udział 600 dzieci korzystających z urządzeń cyfrowych oraz 150 dzieci niekorzystających z urządzeń cyfrowych. Zadaniem rodziców było wypełnienie ankiety ilościowej dotyczącej charakterystyki używania urządzeń cyfrowych przez ich dziecko, natomiast dzieci z wykorzystaniem komputera i tabletu, wykonywały zadania mające na celu sprawdzenie pamięci niewerbalnej, selektywnej uwagi (umiejętności hamowania) oraz szybkości reakcji.

Zgodnie z wynikami do najpopularniejszych mobilnych urządzeń cyfrowych w gospodarstwach domowych należały: smartfon (w ponad 95% gospodarstw przynajmniej jeden) i laptop (przynajmniej jeden w ponad 85% gospodarstw domowych). Dzieci bardzo rzadko posiadają własne urządzenia cyfrowe – zdecydowanie częściej korzystają z urządzeń ogólnodostępnych
(14,9% smartfon, 36,1% laptop, 25,4%t tablet), lub urządzeń rodziców (71,2% smartfon,
49,4% laptop, 15,9% tablet). Dzieci, które mają własne urządzenie (smartfon lub tablet) otrzymały je średnio około czwartego roku życia, przy czym tablet nieco wcześniej niż smartfon. Wyniki badań mówią, iż dzieci raczej nie przynoszą urządzeń cyfrowych do przedszkola, częściej korzystają z nich poza przedszkolem i zajęciami zorganizowanymi, najczęściej w samotności, następnie z rodzicami. Średnio w ciągu dnia dzieci korzystały z urządzeń mobilnych przez 46-60 minut dziennie (w dniach od poniedziałku do piątku) i do 70 minut dziennie w soboty oraz niedziele. Czas ten dzieci poświęcały na oglądanie filmów, filmików, klipów video, nieco rzadziej grały w gry i jeszcze rzadziej korzystały z programów i aplikacji edukacyjnych. Najrzadziej odrabiały prace domowe oraz rozmawiały na videochatach, korzystając z urządzeń cyfrowych. Częściej korzystały z urządzeń cyfrowych tuż przed snem niż tuż po obudzeniu.

Analiza wyników udowodniła, iż w badanej próbie dzieci korzystające w urządzeń cyfrowych w niewielkim stopniu lepiej zapamiętywały niż dzieci niekorzystające z urządzeń cyfrowych, natomiast różnice pomiędzy grupami są bardzo małe (69,5% oraz 67%). Istotnym jest fakt, iż zadania mierzące pamięć prezentowane były na tablecie. Uzyskane wyniki wskazywać mogą na brak istotnych różnic w funkcjonowaniu poznawczym (w obszarze pamięci), pomiędzy dziećmi korzystającymi i niekorzystającymi z urządzeń mobilnych. Wynik ten można interpretować dwojako – z jednej strony może on oznaczać, iż korzystanie z urządzeń cyfrowych nie wiąże się z gorszym funkcjonowaniem poznawczym, natomiast z drugiej strony można przypuszczać, iż na niewielkie różnice może mieć wpływ fakt, iż zadania były wykonywane na tablecie, a więc dzieci, które znały tenże nośnik nie wypadły znacznie lepiej niż dzieci, dla których ten nośnik był nieznany (co może oznaczać, że zadanie mogło być dla nich trudniejsze).

Nie zauważono bezpośrednich negatywnych konsekwencji używania urządzeń cyfrowych dla zapamiętywania, ale co równie istotnie, nie zaobserwowano pozytywnych konsekwencji używania urządzeń cyfrowych dla zapamiętywania. Ponadto analiza nie wykazała różnic w selektywnej uwadze ani w czasie reakcji pomiędzy dziećmi korzystającymi i niekorzystającymi z urządzeń mobilnych. Uzyskane wyniki mogą sugerować, że używanie urządzeń cyfrowych nie przekłada się znacząco negatywnie na funkcjonowanie poznawcze dzieci w tym wieku. Niezbędne wydają się badania podłużne, w których będzie można towarzyszyć dzieciom w czasie i monitorować ich rozwój.

Niezależnie od wyników badań, należy pamiętać, iż najważniejszy jest czas poświęcony dziecku. Powinniśmy dbać o wspólne spędzanie czasu, odkładając na ten okres telefon, wyłączając inne urządzenia i skupić się na sobie nawzajem. Umożliwiając dziecku korzystanie z urządzeń mobilnych oraz internetu musimy pamiętać również o możliwości wystąpienia uzależnienia od czynności. Ponadto musimy być świadomi tego, że w sieci coraz częściej nasze dzieci narażone są na kontakt z cyberprzestępczością. Te zagadnienia rozwiniemy w jednym z kolejnych wpisów.

Literatura:

CBOS, 2019. Oszacowanie i rozpowszechnienie oraz identyfikacja czynników ryzyka i czynników chroniących hazardu i innych uzależnień behawioralnych – Edycja 2018/2019

KCPU, 2023. Raport z badania „Brzdąc w sieci 2.0 – używanie urządzeń mobilnych przez dzieci w wieku 4-6 lat a wybrane funkcje poznawcze”.

Opracował Zespół Poradni Profilaktycznej